Türkçe kuralsız (devrik) cümle yapısının graf çizimler ile gösterilmesi

Türkçe kuralsız (devrik) cümle yapısının graf çizimler ile gösterilmesi

Representing the Turkish inverted sentences structure with graph drawings

İpek CEYLAN & Doç. Dr. Filiz METE

ÖZET
Türkçede cümle ögelerinin dizilişine göre üç tür cümle yapısı mevcuttur. Bunlar kurallı cümle, kuralsız (devrik) cümle ve eksiltili (kesik) cümledir. Bu çalışmanın konusu, Türkçede kuralsız cümle yapısının özelliğine göre cümle ögelerinin dizilimini graf ile göstermektir. Bu amaçla nitel bir çalışma gerçekleştirilmiştir. “Sen bugün kitabı bana getir.” cümlesi örnek olarak alınmış ve bu örnekten hareketle oluşturulan olası kuralsız cümleler graflar ile gösterilmiştir. Oluşturulan cümleler dört grupta toplanmıştır. Bunlar; özne ile biten kuralsız cümleler, nesne ile biten kuralsız cümleler, dolaylı tümleç ile biten kuralsız cümleler ve zarf tümleci ile biten kuralsız cümlelerdir. Oluşturulan cümlelerin grafları çizildiğinde her grup için kırk dokuz çizim ortaya çıkmıştır. Gruplardan oluşan bu çizimler birleştirildiğinde her grup için bir tane bütünleştirilmiş graf elde edilmiştir. Böylece her grup için birer olmak üzere dört tane bütün olası cümleleri barındıran graf oluşturulmuştur. Bunlar; özne ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafı, nesne ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafı, dolaylı tümleç ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafı ve zarf tümleci ile biten kuralsız cümlelerin bütünleşmiş grafıdır. Oluşturulan devrik cümle graflarının eksiltili cümleleri de barındırdığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak bütün olası devrik cümleler ve eksiltili cümlelerin olduğu graflar elde edilmiştir. Oluşturulan graflar görsel materyal olduğundan Türkçenin öğretiminde eğitim materyali olarak kullanılabilecektir.

ABSTRACT
There are three different sentence structure in Turkish syntax according to the arrangement of elements. These are; cannonical, inverted and elliptical sentences. The subject of this study is to show the relationship of the sentence elements with graph according to the structure of Turkish. For this purpose, a qualitative study was conducted. Inverted sentence structure is shown in graphs with the relations between the elements of sentences by using a sample sentence. “Sen bugün kitabı bana getir.” is the sample sentence for this study. All the possible inverted sentences were written. Then sentences were grouped under four groups and each group of fourty nine drawings were combined and achieved four completed graph for each group. There is one integrated graph that including all the possible sentences in subject ending inverted sentence, one for object ending inverted sentence, one for indirect object ending inverted sentence and the last one for adverbial clauses ending inverted sentence. As a result both possible inverted and possible elliptical sentences are in the created graphs. All the created graphs can be used as training materials for Turkish language education. Because all of them are visual materials. A Turkish teacher can explain and teach all the possible ways for inverted sentences easly to the students.

ANAHTAR KELİMELER: cümle yapıları, Türkçe öğretimi, kuralsız (devrik) cümle, graf

KEYWORDS: sentence structures, Turkish education, unregulated (inverted) sentence, graph

DOI : [PDF]